Công nhân kỹ thuật làm việc trên dây chuyền sản xuất tại một nhà máy của Unisplendour Corporation Limited (UNIS) ở Hàng Châu, tỉnh Chiết Giang, Trung Quốc ngày 27/4/2023. Ảnh: Tân Hoa Xã
Từ đầu năm 2023, Mỹ bắt đầu thực thi Đạo luật CHIPS và Khoa học để thu hút vốn đầu tư nước ngoài. Công ty sản xuất chất bán dẫn Đài Loan (Trung Quốc) TSCM đang xây dựng các nhà máy ở Mỹ, trong đó nhà máy đầu tiên sẽ bắt đầu hoạt động vào năm 2025 và nhà máy thứ hai có thể bắt đầu hoạt động vào năm 2027. Nhà máy TSMC tại Nhật Bản cũng dự kiến sẽ bắt đầu hoạt động trong năm nay.
Đồng thời, SK Hynix của Hàn Quốc đang có kế hoạch đầu tư khoảng 4 tỷ USD để xây dựng một nhà máy đóng gói tiên tiến ở Mỹ, còn nhà sản xuất pin Samsung SDI của Hàn Quốc cũng chuẩn bị xây dựng một nhà máy pin ở Mỹ.
Những ví dụ trên đủ để cho thấy việc toàn cầu hóa sẽ không đi theo chiều hướng ngược lại.
Về phía Mỹ, nước này vẫn tiếp tục tăng cường kiểm soát xuất khẩu chip sang Trung Quốc. Vào ngày 29/3, Mỹ sửa đổi các quy tắc nhằm ngăn chặn Trung Quốc tiếp cận các chip trí tuệ nhân tạo (AI) và công cụ sản xuất chip của Mỹ. Các quy định này nhằm ngăn chặn xuất khẩu sang Trung Quốc các chip AI tiên tiến do Nvidia và các công ty khác thiết kế.
Trước các biện pháp của Mỹ, Trung Quốc cũng đang áp dụng các biện pháp tương tự. Tháng 8/2023, Bộ Thương mại Trung Quốc đã tuyên bố kiểm soát xuất khẩu các mặt hàng liên quan đến gali và germani. Theo Financial Times ngày 24/3, chính phủ Trung Quốc đã thực hiện các bước nhằm giảm sử dụng bộ vi xử lý của Intel và AMD của Mỹ, đồng thời loại bỏ hệ điều hành Windows của Microsoft và phần mềm cơ sở dữ liệu do nước ngoài sản xuất.
Việc giảm thiểu rủi ro giữa Trung Quốc và Mỹ chắc chắn sẽ dẫn đến thay đổi chuỗi cung ứng toàn cầu, chủ yếu diễn ra ở châu Á và các nước Mỹ Latinh. Vai trò “công xưởng thế giới” của Trung Quốc sẽ được nhiều quốc gia san sẻ.
Năm 2023, tờ The Economist đã chỉ ra rằng nhóm 14 quốc gia và khu vực trong đó có Ấn Độ, được gọi là "Altasia" (chuỗi cung ứng thay thế ở châu Á), có thể dần thay thế Trung Quốc trong những năm tới và trở thành trung tâm hoạt động sản xuất của thế giới.
Bên cạnh đó, Mexico đã thay thế Trung Quốc trở thành nguồn hàng nhập khẩu hàng đầu vào Mỹ, phản ánh kết quả của những thay đổi trong quan hệ Trung - Mỹ. Số liệu được Bộ Thương mại Mỹ công bố ngày 7/2 cho thấy, giá trị hàng hóa nhập khẩu vào Mỹ từ Mexico tăng gần 5% lên hơn 475 tỷ USD từ năm 2022 - 2023. Đồng thời, giá trị hàng hóa nhập khẩu từ Trung Quốc giảm 20%. Một phần đáng kể trong khối lượng thương mại này nằm ở hàng hóa trung gian.
Hàng hóa trung gian là loại hàng hóa được sử dụng để sản xuất ra thành phẩm, không bao gồm nhiên liệu thô và chất bôi trơn. Chuỗi cung ứng toàn cầu thể hiện quá trình phân công lao động và lắp ráp hàng hóa trung gian ở nhiều quốc gia khác nhau. Và vai trò "công xưởng thế giới" của Trung Quốc không chỉ nằm ở việc cung cấp cho thế giới những sản phẩm hoàn thiện mà còn cả hàng hóa trung gian.
Ấn Độ là tâm điểm của thay đổi chuỗi cung ứng ở châu Á. Chính phủ Ấn Độ đang tích cực thúc đẩy sáng kiến "sản xuất tại Ấn Độ" và tích cực tìm kiếm đầu tư nước ngoài để phát triển lĩnh vực sản xuất chip riêng.
Chính phủ Ấn Độ cho biết các chip vi xử lý sẽ sớm được sản xuất hoàn toàn tại Ấn Độ. Tháng 12 năm ngoái, một cuộc khảo sát của Ngân hàng Hợp tác Quốc tế Nhật Bản cho thấy, các công ty sản xuất Nhật Bản đã xếp hạng Ấn Độ đứng đầu năm thứ hai liên tiếp trong danh sách quốc gia hoặc khu vực có triển vọng phát triển kinh doanh.
Khoản đầu tư của Foxconn vào Ấn Độ cũng đã làm thay đổi địa điểm lắp ráp điện thoại iPhone của Apple. Cho đến năm 2019, khoảng 99% iPhone được sản xuất tại Trung Quốc. Nhưng đến năm 2023, khoảng 13% số iPhone trên thế giới được lắp ráp tại Ấn Độ, trong đó khoảng 3/4 số đó được sản xuất tại Tamil Nadu. Dự báo khối lượng được sản xuất ở Ấn Độ thậm chí còn sẽ tăng gấp đôi vào năm 2025. Vào cuối năm 2023, Foxconn đã công bố khoản đầu tư hơn 1,5 tỷ USD vào Ấn Độ. Tháng 3/2024, họ đã công bố khoản đầu tư 700 triệu USD để xây dựng một nhà máy mới ở Ấn Độ trong nỗ lực đa dạng hóa sản xuất ngoài Trung Quốc.
Mặc dù Tổng giám đốc điều hành Apple là Tim Cook đã ca ngợi sự cởi mở và thịnh vượng của Trung Quốc trong chuyến đi tới Trung Quốc vào cuối tháng 3, nhưng iPhone của Apple cũng bị ảnh hưởng bởi tình căng thẳng giữa Trung Quốc và Mỹ.