Công nghệ cổ xưa luôn là một chủ đề hấp dẫn. Việc phát hiện ra cỗ máy Antikythera giống như chiếc chìa khóa mở ra kho báu công nghệ cổ đại. Sự tồn tại của nó đã làm đảo lộn sự hiểu biết của chúng ta về những nền văn minh trong quá khứ. Thiết bị này không chỉ là một cỗ máy phức tạp mà còn là một máy tính cổ có thể dự đoán các vị trí thiên văn, theo dõi nhật thực và nguyệt thực, thậm chí ghi lại các chu kỳ của Thế vận hội Olympic.
Sự xuất hiện của nó khiến mọi người nhận ra rằng sự phát triển của khoa học và công nghệ của con người không phải lúc nào cũng tiến về phía trước. Thay vào đó, nó có thể thay đổi thất thường theo thời gian, điều này có thể đồng nghĩa với việc công nghệ chúng ta đánh mất có thể mạnh hơn công nghệ chúng ta đang có.
Công nghệ hiện đại đã trở nên tiên tiến đến mức người hiện đại lầm tưởng rằng chúng ta tiến bộ hơn người xưa rất nhiều. Chúng ta thường cho rằng con người thời cổ đại sống cuộc sống lạc hậu, nhưng với sự phát triển không ngừng của khảo cổ học, chúng ta dần nhận thấy quan điểm này không hoàn toàn phù hợp với thực tế.
Vào cuối những năm 1990, một nhóm thợ lặn bọt biển Hy Lạp đang tìm kiếm bọt biển tự nhiên gần đảo Antikythera trên biển Aegean. Tuy nhiên, con tàu của họ gặp phải một cơn bão bất ngờ và buộc phải tìm nơi ẩn náu tại một cảng nhỏ trên đảo. Trong khi chờ cơn bão đi qua, họ quyết định tranh thủ thời gian lặn xuống nước để tìm kiếm nguồn hải sản.
Khi lặn xuống, điều họ không bao giờ ngờ tới là trong quá trình thám hiểm dưới nước, họ vô tình phát hiện ra tàn tích của một con tàu bị chìm. Xác tàu trông rất cũ và rõ ràng đã bị chìm từ lâu. Các thợ lặn ngay lập tức báo cáo phát hiện này cho nhà nước Hy Lạp và Bảo tàng Quốc gia Hy Lạp đã cử chuyên gia đến. Họ tìm thấy một lượng lớn tác phẩm nghệ thuật trên xác tàu, bao gồm các bức tượng, tác phẩm điêu khắc và nhiều vật chứa khác nhau.
Để bảo vệ những di tích văn hóa này, họ quyết định tiến hành cứu hộ. Trong khoảng hai năm tiếp theo, họ tiếp tục câu cá từ xác tàu lên khỏi mặt nước. Đồng thời, các nhà khảo cổ Hy Lạp cũng bắt đầu nghiên cứu phát hiện này.
Nhà khảo cổ học nổi tiếng người Hy Lạp Valerios, đồng thời là giám đốc Bảo tàng Khảo cổ học Quốc gia ở Athens, đã phát hiện ra 3 món đồ cực kỳ kỳ lạ trong số rất nhiều hiện vật được trục vớt. Những dấu hiệu chính xác trên những đồ vật này ngay lập tức thu hút sự quan tâm của các nhà khảo cổ học.
Sau khi thử nghiệm bằng nhiều dụng cụ khác nhau, các hiện vật được xác định là đồ tạo tác bằng đồng, có niên đại vào khoảng thế kỷ thứ nhất đến thế kỷ thứ ba trước Công nguyên. Trong quá trình làm sạch tiếp theo, họ đã phát hiện ra một số bánh răng. Việc phát hiện ra những bánh răng này đã gây sốc cho cộng đồng khảo cổ vì người ta cho rằng những bánh răng kim loại sớm nhất xuất hiện vào giữa thế kỷ 14. Việc phát hiện ra các bánh răng có niên đại từ thế kỷ thứ hai và thứ ba trước Công nguyên đã đặt ra nhiều câu hỏi.
Làm thế nào họ có thể tạo ra những bánh răng phức tạp như vậy? Và những bánh răng này dùng để làm gì? Những câu hỏi này đã khơi dậy suy nghĩ của ngày càng nhiều nhà khảo cổ học. Tuy nhiên, thiết bị kiểm tra lúc đó chưa tiên tiến nên chưa thể xác định được chức năng cụ thể của các thiết bị cơ khí này. Phải đến khi công nghệ chụp cắt lớp vi tính tia X xuất hiện, bí ẩn của nó mới dần được hé lộ.
Năm 1951, nhà vật lý Derek John de Solla Price bắt đầu phân tích tia X của cỗ máy bí ẩn này. Sau nhiều năm nghiên cứu, Derek tin rằng cỗ máy này có 32 bánh răng và có thể hiển thị vị trí của Mặt Trời, Mặt Trăng và năm hành tinh, dự đoán nhật thực và nguyệt thực, thậm chí đánh dấu ngày diễn ra Thế vận hội Olympic. Derek cũng đã chế tạo một mô hình tương tự để cố gắng khôi phục nguyên lý hoạt động của máy.
Mặc dù mô hình của Derek đã được chứng minh là sai trong các nghiên cứu tiếp theo nhưng công trình của ông đã cung cấp một điểm khởi đầu quan trọng cho các nhà nghiên cứu tiếp theo. Khi công nghệ tiến bộ, đặc biệt là trong mô hình máy tính và hình ảnh ba chiều, các nhà khoa học có thể phân tích và tái tạo lại cỗ máy Antikythera với độ chính xác cao hơn.
Năm 2005, một nhóm quốc tế gồm các chuyên gia Anh, Hy Lạp và Mỹ đã khởi động Dự án Nghiên cứu Cơ khí Antikythera. Sử dụng công nghệ tiên tiến vào thời điểm đó, họ đã quét, chụp ảnh và phân tích toàn diện các mảnh vỡ của máy móc. Những nỗ lực của nhóm nghiên cứu đa quốc gia này không phải là vô ích.
Những phương tiện kỹ thuật chưa từng có này đã cho phép các nhà khoa học khôi phục thành công cỗ máy Antikythera và tiết lộ mục đích thực sự của thiết bị này. Hóa ra Antikythera là một thiết bị tính toán thiên văn phức tạp có khả năng tính toán và dự đoán chuyển động của Mặt Trời, Mặt Trăng và các hành tinh. Nó cũng có thể hiển thị các giai đoạn của Mặt Trăng, các hiện tượng thiên văn như nhật thực và nguyệt thực cũng như các loại lịch khác nhau được sử dụng trong thế giới Hy Lạp cổ đại.
Điều đáng kinh ngạc hơn nữa là chiếc máy này có thể tính toán chính xác vị trí của Mặt Trời và Mặt Trăng dựa trên ngày đầu vào và thậm chí có thể cho chúng ta biết vị trí của các hành tinh khác. Lúc này, chúng ta cũng phải thán phục trước trí tuệ siêu việt của người xưa. Khoa học công nghệ thời xưa vượt xa chúng ta tưởng tượng rất nhiều. Bất chấp những tiến bộ đáng kể trong việc nghiên cứu cỗ máy Antikythera, một số bí ẩn vẫn cần được giải đáp. Mục đích thực sự, nhà sản xuất và nguồn gốc của cỗ máy cổ xưa này vẫn chưa được giải đáp.
Cỗ máy Antikythera được coi là kỳ quan của thời kỳ Hy Lạp cổ đại và đã thay đổi cách chúng ta nghĩ về công nghệ cổ đại. Trước đó, chúng ta chỉ biết rằng người Hy Lạp cổ đại đã xây dựng những công trình vĩ đại như Parthenon và ngọn hải đăng Alexandria, nhưng việc phát hiện ra cỗ máy Antikythera thể hiện kỹ năng và sự sáng tạo tuyệt vời của người Hy Lạp cổ đại trong lĩnh vực thiên văn học và kỹ thuật cơ khí.
Thiết bị này không chỉ cung cấp cho người hiện đại một cách trực quan và tương tác để hiểu về lịch, thiên văn học và văn hóa Hy Lạp cổ đại mà còn khơi dậy suy nghĩ sâu sắc của chúng ta về công nghệ cổ đại. Điều gì đã xảy ra trong thời đại xa xôi đó? Đây không chỉ là câu hỏi mà các nhà sử học, các nhà khoa học cần suy nghĩ mà còn cần được mỗi chúng ta tìm hiểu. Tại sao ngày nay chúng ta chỉ có thể tìm thấy một số manh mối lẻ tẻ và không thể thực sự nhìn được bức tranh toàn cảnh vào thời điểm đó?
Tham khảo: Zhihu